In het dorpje Meisenthal, gelegen in de Franse Vogezen, heeft architectenbureau SO-IL een aantal culturele initiatieven in een oude glasfabriek een nieuw onderkomen gegeven. De drie instellingen – een museum, ateliers voor glasblazers en een multifunctionele zaal – hebben elk meer en betere ruimte gekregen. Tevens heeft SO-IL een golvend, in situ gestort betonnen vlak toegevoegd, dat de verschillende bestaande gebouwen verbindt en ruimte biedt voor aanvullende functies.
De noordelijke Vogezen vormde vroeger een belangrijk vestigingsgebied van de glasindustrie. Op verschillende plekken is nog erfgoed van deze industrie aan te treffen, zoals in het dorpje Meisenthal. Hier was de historische glasfabriek, opgericht in 1704 en gesloten in 1969, inmiddels door drie onafhankelijke maar onderling verbonden instellingen in gebruik.
Museum en makersplek
Het voormalige administratiegebouw bood onderdak aan een kleine tentoonstelling over de bedrijfsgeschiedenis van La Verrerie de Meisenthal, de glasfabriek van Meisenthal. De oude glasblazerijen werden gebruikt door lokale (glas)kunstenaars. In de grote, voormalige grote fabriekshal werden concerten gegeven. Dit maakte het industriële erfgoed tot een cultureel centrum; doordat de oude glasfabriek in het centrum van het dorp ligt, fungeerde de locatie bovendien als dorpsplein, vertelt Florian Idenburg, architect en medeoprichter van SO-IL.
De tentoonstellingsruimte is uitgebreid tot een volwaardig museum, het Musée du verre et du cristal, dat is gewijd aan de regionale glasindustrie. Aan de ateliers, gevestigd in de historische glasblazerijen, heeft SO-Il twee ateliers toegevoegd. Het CIAV (Centre International d'Art Verrier) is daarmee eveneens een volwaardig centrum voor glaskunst geworden; het heeft met zijn combinatie van ambacht en moderne technieken een internationale aantrekkingskracht op glasblazers en -kunstenaars, zegt Idenburg.
Fabriek voor muziek en theater
De fabriekshal, die al dienstdeed als concertruimte, is verbouwd tot een multidisciplinaire ruimte voor kunstinstallaties, evenementens en concerten op verschillende verdiepingen. Het architectenbureau heeft een niuewe ingang op het voorheen ongebruikte kelderniveau toegevoegd en een ‘black box’ in het febrieksgebouw ingebouwd, wat de akoestiek heeft verbeterd. De zaal biedt 500 zit- of 700 staanplaatsen.
Het podium kan naar twee kanten worden georiënteerd. “Er kan worden gespeeld richting de black box; dan biedt het theater een besloten ruimte”, legt Idenburg uit. “De achterwand kan ook worden geopend, om het podium op de andere kant te oriënteren. Dan hebben de artiesten de beschikking over een concertzaal van 3.000 plaatsen.”
Golvend plein
Deel van de opgave was om de drie afzonderlijke culturele instanties te verbinden. SO-IL heeft dat opgelost door, zoals Idenmburg het omschrijft, “een picnic-kleed over de locatie te leggen.” Een golvend vlak van ter plekke gestort beton strekt tussen de bestaande gebouwen. De vorm geeft uitdrukking aan de glasindustrie, zegt de architect: het is een een vloeiende vorm die gestold is, zoals glas in de productie van vloeibare naar vaste vorm overgaat.
Het vlak van schoon beton verbindt niet alleen de gebouwen van de drie culturele initiatieven, maar overbrugt tegelijkertijd de hoogteverschillen in het terrein. Het vlak functioneert als dak, plafond en muur; onder en op dit vlak zijn ruimten voor onder andere kantoren, educatie en horeca gerealiseerd. Tevens vormt het golvende vlak een nieuwe openbare ruimte; dit plein vormt een flexibel te gebruiken plek voor openluchttheater, concerten en seizoensgebonden festiviteiten.
