CONTEXT: ONDERZOEK EN PEDAGOGIEK ALS VERTREKPUNT

“In een goede leeromgeving kunnen kinderen van verschillende leeftijden zich in vrijheid bewegen en ontwikkelen.” - Maria Montessori

Het Montessori onderwijs gaat er vanuit dat ieder kind de intrinsieke motivatie heeft om zich te ontwikkelen, maar dat ieder kind dat in zijn eigen tempo en op zijn eigen manier doet, afhankelijk van aanleg en temperament. “Help mij het zelf te doen”, is de kern van de Montessori filosofie. Het creëren van de juiste leeromgeving, die beweging en ontwikkeling stimuleert, is dus belangrijk.

Maria Montessori heeft uitgebreid beschreven hoe een goede werk- en leeromgeving ingericht zou moeten worden: een omgeving waarin kinderen van verschillende leeftijden zich in afwisselende poses kunnen ontwikkelen. Deze visie wordt bevestigd door recent wetenschappelijk onderzoek. Wetenschappers zoals Erik Scherder (hoogleraar Klinische Neuropsychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam), en Ben Mardell (hoogleerar en projectleider van ‘The Pedagogy of Play’, Universiteit van Harvard), onderstrepen dat voor een optimale cognitieve ontwikkeling kinderen vooral moeten kunnen bewegen.

Studio Samira Boon neemt zowel de Montessoripedagogiek als deze wetenschappelijke inzichten als basis voor de ontwikkeling van het meubilair voor de 8e Montessori basisschool in Amsterdam.

CONCEPT: EEN GEZOND LEERLANDSCHAP 

“Voor de school wilden we zoveel mogelijk betekenen, daar tegenover stond echter een zeer beperkt budget. Dat bracht ons tot het modulaire concept: 3 basis elementen, die door minimale aanpassingen grote diversiteit aan functies hebben. Door functies ook te combineren wordt de impact van noodzakelijke garderobe en opslag geminimaliseerd en ontstaat er ruimte voor improvisatie, ontdekking en creativiteit.” - Samira Boon

Essentieel in de 8e Montessorischool is het klasdoorbroken samenwerken. In de centrale hal van de school is daarvoor een afwisselend leerlandschap ontworpen dat is opgebouwd uit modulaire elementen die mee kunnen veranderen met de groei en behoeftes van kind en school. De abstracte modulaire meubelserie stimuleert de verbeelding, faciliteert een diversiteit aan leerhoudingen en creëert een verscheidenheid aan leerplekken. Er zijn plekken voor zelfstudie, ontmoeting en samenwerking.

De bibliotheek bij de entrée versterkt de relatie tussen de begane grond en eerste verdieping. De 80 identieke modules zijn op een speelse en doordachte wijze geconfigureerd, waardoor een boekenplank ook een besloten zithoek vormt, of een open voorleesplek. Doordat de kasten integraal met andere functies zijn ontworpen, ontstaat een prikkelende ruimte die de kinderen uitnodigt om spelenderwijs op ontdekkingstocht te gaan.

“Een jassenkast is tevens ook opslag, bureauondersteuning of sta- of zitplek. De afwisseling die deze combinatie mogelijk maakt sluit aan bij de visie en nadruk op afwisseling, beweging en creativiteit die centraal staan bij het Montessorionderwijs.”

– Holga de Vries, directeur 8e Montessoriscool

FUNCTIONALITEIT EN MAATVOERING

De modulaire serie bestaat uit garderobekasten, tassen-bakken, bankjes, boekenkasten en bureaus en is bewust vanuit de schaal van de gebruikers (de kinderen) ontworpen. De optimalisatie enerzijds van de diverse functies en anderzijds van de materiaalplaat, is bepalend geweest voor de maatvoering. Hieruit is een efficiënt grid ontstaan van 31 x 31 x 31 cm.

De kracht van bovengenoemde optimalisatie studie leverde 2 heel eenvoudige en betaalbare basis elementen op.

ONE SIZE HOLDS ALL

Door kleine aanpassingen op het basis element transformeert de functie van jassenkast tot boekenkast, zitmeubel of tassenbak. 

MIX-AND-MATCH

Naast de aanpassingen, vervullen de elementen vaak ook meerdere functies: ze doen bijvoorbeeld dienst als opslag voor jassen, tassen en schoolbenodigdheden, en zijn tegelijkertijd de staanders voor tafelbladen.

De elementen kunnen in overleg met docenten en opdrachtgever worden samengesteld. Zo ontstaat eenheid in het leerlandschap, en tevens een grote diversiteit aan combinaties. Kleine meubelelementen kunnen door de kinderen zelf verplaatst en gegroepeerd worden om hun creativiteit te stimuleren.

Samenstelling van elementen is nooit hoger dan 93 cm bij de kleuters, en 124 cm bij de andere klassen. Hierdoor blijft het interieur van de centrale hal open en ruimtelijk; zowel voor de kinderen als voor de leerkrachten.

“Door functies slim te combineren is de centrale hal nu een overzichtelijke ruimte en kan ik de kinderen veel beter in het oog houden.”

– Rachel Jobels, leerkracht 8e Montessoriscool

VERNIEUWENDE VERTAALSLAG

“Belangrijker dan de ideale zithouding is houdingsafwisseling” - Piet van Loon, orthopedisch chirurg

Vernieuwing zit in de vertaling van pedagogiek en wetenschappelijk onderzoek naar een functioneel leerlandschap voor de 21e eeuw en waar fysieke afwisseling wordt gestimuleerd.

DUURZAAMHED: AANPASBAARHEID

Een school is continu in transitie. Bij de montessorischool wisselt ook de klassamenstelling en het aantal leerlingen ieder jaar. Het meubelontwerp voor de 8e Montessorischool kan gemakkelijk aangepast worden aan wisselende schoolsituaties en behoeftes. Een modulair system is een duurzaam en toekomstbestendig system.

Voor de productie van deze eerste serie, is samengewerkt met lokale meubelmaker Karin Heuvel en zijn de elementen lokaal geproduceerd van FSC gecertificeerd hout.

ALS EEN 3D PUZZLE

Uitgangspunt voor deze opgave was één oplossing voor al het losse meubiliar, waardoor een eenheid en samenhang op het leerplein zou ontstaan. Het was een enorme uitdaging om openheid en rust te behouden en tevens veel opslag voor jassen, tassen en lesmateriaal te integreren met werk, ontmoetings- of speelplek.

Gebaseerd op een eenvoudig en daarmee betaalbaar modulair systeem is een coherent leerlandschap gecreëerd. Als een 3D puzzle vormen de kleine basis elementen afwisselende configuraties en daarmee telkens een unieke omgeving.

Het ontwerp is speels en dynamisch, en tegelijkertijd licht en rustig. Kasten en opslagruimtes kunnen gedeeltelijk opengezet worden of geheel gesloten om meer rust te creëren.

“Heel grappig dat ik mijn jas en tas in de tafelpoot kan ophangen.”

– Steph, leerling 8e Montessorischool

MET EN VAN ELKAAR LEREN

De meubels zijn het resultaat van een dialoog tussen opdrachtgever, gebruikers, producent en ontwerper. Hierdoor is binnen een zeer beperk budget een interieur gerealiseerd dat optimaal aansluit bij de behoeftes van het onderwijs.

Maar de meubels zijn niet alleen door samenwerking tot stand gekomen: ze bevorderen ook samenwerking. Volgens de Montessori filosofie verloopt de ontwikkeling van het kind in nauwe samenhang met anderen: kinderen, leerkrachten en ouders. Leerlingen leren met en van elkaar. Samen werken, samen leren en samen spelen staan centraal bij het ontwerp van het meubilair van de 8e Montessorischool.