Meijendel

In de duinen bij Wassenaar ligt de 19de eeuwse duinboerderij Meijendel, die werd gerealiseerd als proefboerderij voor een landbouwexperiment in de duinen. Het complex bestaat uit een boerderij en een tweetal schuren, die vanwege hun unieke status als ensemble tot Rijksmonument zijn verklaard. Toen de landbouw verdween, veranderde het duingebied geleidelijk in een plek om te recreëren en ook het boerderijcomplex veranderde van functie en werd aangevuld met een theehuis, terrassen en een speeltuin.

In opdracht van Dunea maakte Fokkema & Partners een renovatieplan voor de grote en de kleine schuur. De grote schuur, die ernstig in verval was geraakt, werd gebruikt als paardenstal, de kleine schuur als bezoekerscentrum voor het duingebied. Door een nieuwe paardenstal te ontwerpen, kon het bezoekerscentrum verplaatst naar de zorgvuldig gerenoveerde grote schuur. De kleine schuur werd herbestemd als activiteitenruimte voor schoolklassen en voor het geven van workshops en lezingen.

Ruimtelijk concept

Voor het silhouet van de nieuwe paardenstal is aansluiting gezocht bij de heldere vorm van de bestaande schuren, die geen van beide een dakgoot hebben. Begin 19de eeuw waren er nog geen riolen en het regenwater werd via de gevel direct teruggevoerd in de duingrond. Ook bij de nieuwe paardenstal gaan de houten delen van het dak zonder goot over in de houten gevel. Het ritme in de gevel wordt gecreëerd door de verdiepingshoge houten schuifdeuren, die op de kop van elke paardenbox liggen. De eigenaar kan door het open of dichtzetten van de deuren beslissen of het paard geaaid mag worden of niet. Zomers stroomt de verse lucht, die nodig is omdat de stal anders teveel opwarmt, via de schuifdeuren binnen en wordt weer afgevoerd door de licht- en ventilatiestrook in de nok, die ingenieus is verborgen in het daksilhouet.

De paardenstal staat in een broedgebied en moest daarom in de zes maanden tussen twee broedseizoenen gerealiseerd worden. Daarom is waar mogelijk gekozen voor prefab. Ook de staalconstructie is een gevolg van de snelle bouwtijd. Op deze staalconstructie is een multiplex doosconstructie bevestigd, die aan de buitenzijde is afgewerkt met 18,5 cm brede houten delen van plato fraqé. De maatvoering van de stal is afgestemd op de breedte van de delen. Het grote overstek op de kop dient om de paarden rustig te kunnen opzadelen voordat een duintocht begint en weer te kunnen afzadelen wanneer ze de trailer ingaan.

In de grote en kleine schuur is gestreefd naar het zo goed mogelijk handhaven van het originele bouwvolume en de oorspronkelijke constructie. In de grote schuur werd de monumentale houtconstructie van de kap gerestaureerd en de klinkervloer teruggebracht na het aanbrengen van vloerverwarming. De gevels zijn aan de binnenzijde afgewerkt met een damp-open plaat, om het ingetrokken vocht dat vrij komt nu de stal verwarmd wordt , vrij te laten verdampen. Een transparante glazen doos, die de oorspronkelijke gevel zo min mogelijk aantast en de voorbijgangers uitnodigt om naar binnen te gaan, is in een vroegere gevelopening geplaatst, die bij de restauratie weer is opengebroken. De toegevoegde installaties voor verse lucht, data, elektra en verwarming zijn zorgvuldig uit het zicht gehouden. Zo werd voor de toevoer van de ventilatielucht een slim systeem bedacht waarbij de lucht tussen de dakpannen door wordt aangevoerd waardoor hinderlijke roosters en doorbraken in de dakvlakken zijn voorkomen. De interieurtoevoegingen zoals de balie, de tentoonstellingsobjecten en het gesloten blokje met het sanitair zijn als een herkenbare reeks in samenwerking met een tentoonstellingsbouwer ontworpen.

Ook de kleine schuur is met handhaving van de houtconstructie en de witgeschilderde gemetselde gevels gerenoveerd. De technische toevoegingen zijn ook hier zo veel mogelijk uit het zicht gehouden.

Materialisatie en detaillering

In kleur en materiaalgebruik zoekt de paardenstal geen aansluiting bij de monumenten, maar is het gebouw afgestemd op het omringende duinlandschap. Zowel het dak als de gevel van de paardenstal zijn gemaakt van zandkleurig plato fraqé hout. Het water stroomt tussen de houten delen door langs de houten binnendoos, die met een gevelfolie waterdicht is afgewerkt. Vervolgens stroomt het direct weg in het omringende duinzand. Door de precieze maatvoering en detaillering wordt het vakmanschap zichtbaar waarmee de stal gemaakt is en sluit ze respectvol aan bij het vakmanschap van de omringende monumenten.

Het interieur van de paardenstal bestaat uit een ‘vuile’ en een ‘schone’ zone. De onderzijde van de stal wordt gevormd door een 1.50 meter hoge vocht en vuilbestendige betonnen bak, daarboven bestaat de afwerking uit blankgelakt multiplex. Alles onder de 1.50 meter, waaronder de gekleurde prefab-beton delen en de schotten in de hekwerken, is antraciet gekleurd. Ook de stalen omkaderingen van de gevelopeningen, die nodig zijn omdat de paarden anders de kozijnen stukbijten, zijn antraciet gemoffeld, in een poedercoating die het beeld van hamerslag staal benadert. De staalconstructie is lichtgrijs om zo dicht mogelijk het gegalvaniseerde staal van de hekwerken van de boxen te benaderen.

Duurzaamheid

Gevel en dak van de paardenstal zijn gemaakt van FSC gekeurd plato fraqé. Door het ‘kookprocede’ werkt deze Afrikaanse houtsoort niet meer en is het ook niet meer vatbaar is voor allerlei vormen van houtrot en – schimmel. Het hoeft dus ook niet met behulp van chemische middelen verduurzaamd. De enige afwerking bestaat uit milieuvriendelijke beits om de gevel op kleur te brengen. De schotten tussen de stalen hekwerken bestaan uit gerecycled kunststof.

Omdat Meijendel een waterwingebied is en Dunea daarvoor verantwoordelijk, is extra aandacht besteed aan duurzame omgang met water. Door het regenwater niet via de regenpijp het riool in te voeren, maar direct te laten wegstromen in het omringende duinzand, wordt het ook niet overbodig gereinigd. Het zure schoonmaakwater van de boxen wordt wel, via een goot rondom de betonnen plaat waarop de stal staat, naar het riool afgevoerd.

De bouw van een nieuwe paardenstal en de uitbreiding van het bezoekerscentrum hebben een gunstige uitstraling naar het hele gebied. Paardenbezitters hebben weer een goed beginpunt voor hun duintochten en het vernieuwde bezoekerscentrum is aantrekkelijk voor nieuwe groepen. Dit is ook een stimulans gebleken voor het ontwikkelen van de rest van het complex. Een nieuw ontwerp voor een waterspeeltuin is in de realisatiefase en ook voor het theehuis zijn er plannen om het in de toekomst aan te passen aan de vernieuwde omgeving.

Pannenkoekenhuis Meijendel

Naast de paardenstal is er ook in dit gebied het pannenkoekenrestaurant van Meijendel gerealiseerd. Dit is ook onderdeel van de monumentale boerderij in de duinen van Wassenaar. Fokkema & Partners heeft hiervan het ontwerp en de constructie tot zijn rekening genomen.